Dood hout, bron van leven: het verborgen ecosysteem in het bos

Dood hout verdient onze aandacht
Eeuwenlang werd dood hout in Nederland weggehaald uit bossen. Dat leidde tot een enorme achteruitgang in insectenpopulaties. Vandaar deze blog.

Hoe stervende bomen nieuw leven brengen in het bos
Wanneer je door een bos wandelt en je oog valt op een omgevallen boom, of een dode tak met afbladderende schors, denk je misschien dat het een teken is van verval. Maar schijn bedriegt: dood hout is juist een bron van leven. Sterker nog, ongeveer 40% van alle soorten in een bos is direct afhankelijk van dood hout. Het is een onmisbare schakel in de kringloop van de natuur.

Van leven naar leven
Zodra een boom sterft, begint er iets bijzonders. Zelfs het afsterven van één enkele tak zet een proces in gang waarbij talloze organismen betrokken zijn. Zodra de sapstroom in de boom afneemt, verzwakt het natuurlijke afweersysteem. Dit opent de deur voor een keur aan insecten en schimmels die maar al te graag de overgebleven suikers benutten. Specialisten zoals spintkevers en prachtkevers zijn vaak de eersten die de dode boom binnendringen. Zij nemen meteen hun bondgenoten mee: schimmels die het hout voor hen verzachten en dienen als voedsel voor hun larven.

Een explosie van biodiversiteit
De aanwezigheid van deze pioniers trekt al snel nieuwe bewoners aan. Boktorren boren dieper in het kernhout, en zodra de schors begint los te laten, vinden boomkruipers, vleermuizen en roofinsecten er hun plek. Kleine graafwespjes, metselbijen en behangersbijen gebruiken de verlaten gangen van eerdere keversoorten als veilige broedplaatsen.

Zelfs spechten, met hun herkenbare roffelgeluid, maken dankbaar gebruik van vermolmd hout om hun nesten uit te hakken. Hun verlaten nestholtes worden later weer in gebruik genomen door boommarters, vleermuizen en andere vogels.

Een vallende boom als ecosysteem op zich
Uiteindelijk verliest de dode boom zijn kracht en valt om. Maar ook op de grond blijft hij waardevol. De vochtige onderzijde biedt schuilplaatsen voor amfibieën en hazelwormen, terwijl op de zonnige bovenzijde hagedissen opwarmen. Een omgevallen boom die met zijn kluit een poel opentrekt, creëert zelfs nieuwe leefgebieden voor moerasplanten en kikkers. De losse kluit biedt onderdak: mierenleeuwlarven graven hier trechters waarin ze argeloze mieren vangen.

Terug naar de aarde
Als het hout steeds verder verteert, duiken de echte specialisten op. Zwammen zoals het geweizwammetje en de houtknotszwam breken de laatste resten af. In de verrijkte molm leven larven van het vliegend hert en de neushoornkever soms jarenlang voordat ze uitvliegen. Ook pissebedden, duizendpoten en regenwormen verwerken het resterende materiaal en brengen voedingsstoffen terug in de bodem. Zo ontstaat er vruchtbare grond waarin jonge bomen kunnen ontkiemen.

Dood hout de basis van de biodiversiteit van morgen

Dood hout is springlevend. Het is de motor van biodiversiteit en een onmisbare schakel in het ecosysteem va nhet bos. Dus de volgend ekeer dat je over een omgevallen boom stapt, weet je: je bent getuige van nieuw leving in wording.  Dat wat er dood uitziet, bruist van het leven- en vormt de basis van de biodiversiteit van morgen.

Terug